Janusz Grabiański był wybitnym mistrzem akwareli, plakatu  i ilustracji zwierząt. Urodził się 24 lipca 1929 roku w Szamotułach, zmarł 20 października 1976 roku.

Do siódmego roku życia Janusz z rodzicami i młodszym bratem Andrzejem mieszkali w Poznaniu i we Wronkach. Okupację Grabiańscy spędzili w Krakowie. W latach 1949–1951 Janusz studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, następnie przeniósł się do ASP w Warszawie, gdzie kontynuował studia w latach 1952–1955 pod kierunkiem prof. Jana Marcina Szancera i prof. Józefa Mroszczaka.

Po ukończeniu studiów w 1957 roku trafił do wydawnictwa Iskry. Dostał etat grafika.  Krótko po tym zaczął otrzymywać zamówienia z redakcji czasopism dla dzieci: „Misia”, „Świerszczyka” i „Płomyka”. Wyspecjalizował się jako ilustrator książek dla dzieci i serii wydawniczych, np. cyklu „Naokoło świata” publikowanego przez Państwowe Wydawnictwo „Iskry” (1956–1994). Był także autorem plakatów i grafiki reklamowej takich firm jak POL-MOT, LOT czy Confexim. Projektował również znaczki pocztowe tym m.in. serię pt. Rasy psów (1963) oraz Koty (1964).

Od 1957 roku rozpoczął współpracę z austriackim wydawnictwem Carl Überreuter Verlag, a następnie także z innymi wydawnictwami zagranicznymi, m.in. z Niemiec, Wielkiej Brytanii, Francji, Finlandii, Włoch, RPA oraz ze Szwecji i Stanów Zjednoczonych.

Książki ilustrowane przez Grabiańskiego ukazały się w ponad 20 krajach całego świata m.in. w Finlandii, Japonii, Izraelu, RPA, Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Związku Radzieckim, Francji, Włoszech, Szwecji, Niemczech i na Węgrzech. Janusz Grabiański przez całe dorosłe życie mieszkał i pracował w Warszawie. Nie chciał wyjeżdżać z kraju, choć miał nawet propozycję wykładów w Berlinie Zachodnim. Artysta zmarł nagle, w pełni sił twórczych, w wieku zaledwie 47 lat. Zawał serca zabrał go w szczytowej artystycznej formie.

Źródło: Barbara Gawryluk „Ilustratorki, Ilustratorzy. Motylki z okładki i smoki bez wąsów”, Wydawnictwo Marginesy Warszawa 2019; Wikipedia;  Janusz R. Kowalczyk artykuł na www.culture.pl. Autor: Janusz R. Kowalczyk, maj 2019 Ostatnia aktualizacja: 24.04.2023; Małgorzata Majerczak https://nakanapie.pl/a/mistrzowie-ilustracji-janusz-grabianski

Janusz Grabiański był niekwestionowanym mistrzem akwareli, lekkim pociągnięciem pędzla potrafił wyczarować bohaterów książki – ludzi, bądź zwierzęta – podkreślić ich cechy charakterystyczne i uczynić je sympatycznymi. Dynamiczne, swobodne i kolorowe muśnięcia farby potęgują wrażenie ruchu, jakby ponaglają zwierzęta do skoku. Prace artysty wyróżnia bogactwo szczegółów i barw, przy czym sprawiają wrażenie wykonanych z niewymuszoną swobodą i łatwością. Stworzył własny, jednorodny styl. Był szalenie utalentowany, jego ilustracje nie powstawały etapami, pracował, dopóki rysunek nie był gotowy. To pierwszy polski artysta wpisany  na Listę Honorową Andersena. W latach siedemdziesiątych stał się najbardziej znanym polskim ilustratorem.

Janusz Grabiński tworzył również znaczki pocztowe, w tym m.in. cenione serie z wizerunkami psów, kotów, ptaków, motyli czy zwierząt egzotycznych. Już jako dziecko był stałym bywalcem ZOO, posiadał doń stały bilet wstępu. Jego znaczki ze zwierzakami osiągnęły łączny nakład 90 milionów sztuk.

Janusz Grabiański zajmował się również projektowaniem plakatów reklamowych. Do historii plakatu przeszedł jako autor serii projektów dla LOT-u. W 1957 roku plakat jego autorstwa uzyskał I nagrodę (za projekt z trzema samolotami i krzyżującymi się na niebie jego śladami) w konkursie zorganizowanym przez Polskie Linie Lotnicze „LOT”, a z czasem firma ta powierzyła Grabiańskiemu opiekę nad identyfikacją wizualną oraz projektowanie materiałów promocyjnych.

Największą furorę zrobił plakat LOT-u przedstawiający przemiłego psiaka, brązowego cocker spaniela, wysuwającego zaciekawioną główkę z ciemnoniebieskiej torby podróżnej z firmowym emblematem (projektu Tadeusza Gronowskiego z 1930 roku) i lotniskową przywieszką: WAW – w innych wersjach: PAR czy NYC.

Co zastanawiające, Janusz Grabiański wcale nie myślał o karierze plastyka. Po wojnie należał do harcerskiej drużyny lotniczej, został nawet jej drużynowym. Odbywał loty szybowcem (Goleszów, Tęgoborze, Bodzów, Muchowiec). W 1949 roku uzyskał Licencję C. Chciał zostać pilotem zawodowym, niestety uniemożliwiła mu to wada wzroku. A samoloty kochał do tego stopnia, że kupował samoloty do składania i sam je malował. Teraz ta kolekcja znajduje się w Muzeum Lotnictwa, ma tam swoją autorską półkę.

Janusz Grabiański był szalenie dowcipny, lubił się śmiać, najchętniej spędzał czas z kotami, psem, kochał zwierzęta. Był bardzo rodzinnym człowiekiem.

Lekkość, ulotność, kolor, dbałość o szczegół – to ujmuje w ilustracjach Grabiańskiego. Koty, psy, wiewiórki, sarny i inne leśne zwierzęta, no i dzieci z roześmianymi buziami, albo przeciwnie, smutne, o wielkich  załzawionych oczach, takie ilustracje zachwycały małych czytelników przed laty, ale i dorośli doceniali jego mistrzostwo. W 1973 roku został uhonorowany tytułem Kawalera Orderu Uśmiechu.

Choć pana Janusz żył tak krótko – zmarł w wieku 47 lat – zdobył aż 28 międzynarodowych i krajowych nagród za swoją twórczość.

W marcu 2015 imię Janusza Grabiańskiego otrzymał skwer w centrum Warszawy, pomiędzy ulicami Chmielną i Widok a Pasażem Stefana Wiecheckiego.

Nagrody i odznaczenia:

• 1955 – Wyróżnienie na Ogólnopolskiej Wystawie Ilustracji, Plakatu i Drobnych Form Graficznych
• 1957 – I Nagroda w konkursie na plakat o tematyce lotniczej zorganizowanym przez ZPAP i Powszechną Agencję Reklamy – za plakat reklamowy PLL „LOT”
• 1958 – Nagroda Prezesa Rady Ministrów za twórczość dla dzieci i młodzieży
• 1959 – Brązowy Medal IBA (Internationale Buchkunst Ausstellung) na III Międzynarodowej Wystawie Książki w Lipsku
• 1959 – II Nagroda państwowa Ministerstwa Handlu Republiki Austrii w konkursie na najpiękniejszą książkę roku
• 1959 – Nagroda w konkursie Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek Najpiękniejsze Książki Roku – za opracowanie graficzne książki „Rudzia” Jadwigi Wernerowej („Nasza Księgarnia”)
• 1960 – Złoty medal na XII Triennale Sztuki Użytkowej w Mediolanie
• 1961 – III nagroda „New York Times” Children Section za najlepiej zilustrowaną książkę roku: „The Big Book of Animal Stories” (doczekała się wydań w 14 językach)
• 1961 – Wyróżnienie Ministerstwa Handlu Republiki Austrii w konkursie na najpiękniejszą książkę roku
• 1962 – Wyróżnienie Ministra Kultury i Sztuki na wystawie książki i ilustracji
• 1962 – Wyróżnienie Ministerstwa Handlu Republiki Austrii w konkursie na najpiękniejszą książkę roku
• 1962 – III nagroda w konkursie na plakat reklamowy w Warszawie
• 1963 – Wyróżnienie Ministerstwa Handlu Republiki Austrii w konkursie na najpiękniejszą książkę roku
• 1964 – Wyróżnienie Ministerstwa Handlu Republiki Austrii w konkursie na najpiękniejszą książkę roku
• 1965 – II i III miejsce w Konkursie na najpiękniejszy znaczek pocztowy, seria „Koty”
• 1968 – Brązowy Medal na Międzynarodowej Wystawie Kalendarzy w Poona (Indie)
• 1969 – Złoty Medal na Międzynarodowej Wystawie Kalendarzy Towarzystw Komunikacyjnych w Bremie
• 1970 – Nagroda Ministerstwa Oświaty PRL za opracowanie graficzne podręcznika języka polskiego
• 1970 – Złoty Medal na IV Międzynarodowej Wystawie Plakatu Turystycznego Krajów Europejskich i Afrykańskich w Katanii
• 1970 – Srebrny Medal na IX Międzynarodowej Wystawie Plakatu Turystycznego w Mediolanie
• 1970 – I miejsce w Konkursie Plakatu Turystycznego w Karlowych Warach
• 1970 – Nagroda w konkursie PTWK Najpiękniejsze Książki Roku – za „Kota w butach” Hanny Januszewskiej oraz „W szkole i w domu” Stanisława Aleksandrzaka i Józefy Rytlowej (WSiP); wyróżnienie za „Wiersze dla Kaji” Joanny Kulmowej („Ruch”)
• 1971 – II Nagroda Ministerstwa Handlu Zagranicznego PRL za plakat reklamowy
• 1973 – „Złota Biblia” za czteromilionowy sprzedany egzemplarz książki z ilustracjami Grabiańskiego w Wydawnictwie Überreuter
• 1973 – Order Uśmiechu
• 1975 – Honorowe Wyróżnienie Roku „Błękitne Skrzydła” – za całokształt twórczości artystycznej o tematyce lotniczej – przyznane przez redakcję pisma „Skrzydlata Polska”
• 1976 – jako pierwszy polski artysta grafik został wpisany na Listę Honorową Nagrody im. Hansa Christiana Andersena (tytuł przyznawany przez UNESCO) – za ilustracje do książki Marii Konopnickiej „O krasnoludkach i sierotce Marysi”
• 1978 – „Premio grafico” na Międzynarodowych Targach Książki w Bolonii (pośmiertnie)

Źródło: Barbara Gawryluk „Ilustratorki, Ilustratorzy. Motylki z okładki i smoki bez wąsów”, Wydawnictwo Marginesy Warszawa 2019; Wikipedia;  Janusz R. Kowalczyk artykuł na www.culture.pl. Autor: Janusz R. Kowalczyk, maj 2019 Ostatnia aktualizacja: 24.04.2023; Małgorzata Majerczak https://nakanapie.pl/a/mistrzowie-ilustracji-janusz-grabianski