Leonia Janecka
Hanna Czajkowska jest autorką ponad stu ilustracji do książek, z których wiele przetłumaczonych na języki obce ukazało się także w różnych zagranicznych wydawnictwach.
„Studiowała malarstwo, ale jak wielu współczesnych jej malarzy przede wszystkim zajęła się ilustracją w książkach dla dzieci. Projektowanie szaty graficznej stało się głównym nurtem jej twórczości.”
Szybko rozpoczęła współpracę z wydawnictwami specjalizującymi się w literaturze dziecięcej, a książkami dla najmłodszych zajmowała się następnie całe zawodowe życie.
Współpracowała na stałe z wydawnictwem „Nasza Księgarnia”, czasami też Państwowymi Zakładami Wydawnictw Szkolnych oraz z Wydawnictwem Poznańskim.
„Pracowała bardzo dużo. Miała problemy z dotrzymywaniem terminów, była zawsze spóźniona. Końcowy etap pracy nad książką był zwykle bardzo nerwowy, wtedy nie miała też czasu na rodzinne spotkania. (…) W wydawnictwie też oczywiście o tym wiedziano i przesuwano jej terminy, ale zawsze i tak były to trudne momenty”- to wspomnienia pana Sławomira Zagórskiego najbliższego krewnego.
Najbardziej rozpoznawalnym jej dziełem jest wydawana 17 razy „Pierwsza czytanka” Ireny Słońskiej, do której Hanna Czajkowska ilustracje zrobiła wspólnie z Witoldem Popławskim oraz „Dzieci z Bullerbyn” oraz „Karlsson z Dachu” Astrid Lindgren, a także „Oto jest Kasia” Miry Jaworczakowej czy „Zajączek z rozbitego lusterka” Heleny Bechlerowej.
Wśród autorów, których książki ilustrowała są m.in.: Hanna Ożogowska, Helena Bechlerowa, Czesław Janczarski, Joanna Papuzińska, Adam Bahdaj, Mira Jaworczakowa czy Aleksander Puszkin.
Należała do czołówki ilustratorów współpracującymi z pismami dla dzieci, szczególnie z „Misiem”, dla którego przygotowała prawie 500 prac.
W twórczości stosowała czyste, wyraziste barwy, dążyła do uogólnienia, posługiwała się też ilustracją kreskową.
Hanna Czajkowska malowała także obrazy olejne, często pejzaże i kwiaty. Tu mogła wyżyć się kolorystycznie, bo do książek wydawnictwa często zamawiały ilustracje czarno-białe.
Źródło: Barbara Gawryluk „Ilustratorki, Ilustratorzy. Motylki z okładki i smoki bez wąsów”, Wydawnictwo Marginesy Warszawa 2019; Wikipedia; https://nakanapie.pl/a/mistrzowie-ilustracji-hanna-czajkowska
„Dzieci z Bullerbyn” to we wspomnieniach wielu dorosłych pierwsza książka, którą przeczytali samodzielnie i pierwsza, do której wielokrotnie wracali. Dlatego też nie istnieje dla nich żadne inne wydanie niż to z żółtą okładką i narysowaną cienką kreską szóstką dzieci lecących na miotłach. Powstało w 1957 roku w Naszej Księgarni. Przekładu szwedzkiego tekstu dokonała Irena Szuch-Wyszomirska, a o oprawę graficzną wydawnictwo poprosiło Hannę Czajkowską”. Nigdy nie była w Szwecji, choć lubiła podróżować. Nie widziała na żywo czerwonych domków z białymi okiennicami, szwedzkich ogródków i podwórek, ani bawiących się na nich bosonogich maluchów z płowymi włosami. A jednak to jej ilustracje do najważniejszej książki Astrid Lindgren stały się dla wielu pokoleń Polaków furtką do skandynawskiej literatury i początkiem przygody z bohaterami szwedzkich książek.
W Nadbałtyckim Centrum Kultury w Gdańsku zorganizowana została w dniach (27.01.2024-17.03.2024) wystawa oryginalnych ilustracji Hanny Czajkowskiej „Nie tylko Bullerbyn”.
W opisie wystawy czytamy: „Na tej właśnie oprawie skupiliśmy się podczas wystawy pt. „Nie tylko Bullerbyn”. Jest to prezentacja oryginalnych ilustracji Hanny Czajkowskiej do takich książek, jak: „Nils Paluszek”, „Emil ze Smalandii i „Dzieci z Bullerbyn” oraz reprodukcje ilustracji do książki pt. „Karlsson z dachu”. Galeria NCK wypełniona jest pond 60 pracami, wykonanymi w różnych technikach (tempera, piórko i tusz) i kolorystyce (czarno-białe rysunki z książki „Dzieci w Bullerbyn” oraz kolorowe z pozostałych ww. tytułów). Na wystawie nie brakuje również kilku pamiątek – osobistych rzeczy Czajkowskiej, nadających kontekst i opowiadających o realiach, w jakich ilustratorka żyła i tworzyła. Podczas wystawy każdy ze zwiedzających ma okazję sprawdzić, czy dobrze pamięta przygody dzieci z Bullerbyn i może pobawić się dopasowując fragmenty tekstu do ilustracji”
Źródło: Nadbałtyckie Centrum Kultury https://www.nck.org.pl/pl/wydarzenie/6156/nie-tylko-bullerbyn-wystawa-ilustracji-hanny-czajkowskiej; Barbara Gawryluk „Ilustratorki, Ilustratorzy. Motylki z okładki i smoki bez wąsów”, Wydawnictwo Marginesy Warszawa 2019.
Leonia Janecka, z domu Nadelman – polska graficzka, ilustratorka książkowa, malarka. Urodziła się 20 lipca 1909 roku Warszawie jako Leonia Romana Nadelman, w rodzinie pochodzenia żydowskiego. Była bratanicą rzeźbiarza Eliego Nadelmana. Zmarła 2 stycznia 2003 roku.
W 1935 ukończyła Akademię Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie uczyła się w pracowni Tadeusza Pruszkowskiego. „We wrześniu 1939 roku mieszkała w Warszawie. Razem z rodzicami trafiła do getta. (….) pod koniec sierpnia 1942 roku wyszła z rodzicami z getta i ukrywała się u koleżanki”. W tym czasie Leonia- na podstawie metryki zmarłej osoby – wyrobiła kenkartę na nazwisko: „Janecka”, którym posługiwała się również po wojnie. Po wyzwoleniu Warszawy, wróciła i zamieszkała na Saskiej Kępie. W 1945 związała się z malarzem Arturem Nacht-Samborskim.
Jej twórczość obejmowała malarstwo, rysunek, grafikę oraz grafikę użytkową, a w okresie powojennym przede wszystkim ilustrację książkową.
Karierę artystyczną rozpoczęła przed II wojną światową, pod nazwiskiem Nadelmanówna. W tym czasie zajmowała się już także grafiką, np. w 1933 otrzymała III nagrodę w konkursie na plakat reklamowy kosmetyków Elida, organizowanym przez Instytut Propagandy Sztuki. Po wojnie szybko powróciła do działalności artystycznej.
We wrześniu 1945 wzięła udział w ekspozycji czasowej „Ruiny Warszawy, rysunki – akwarele – gwasze”, która towarzyszyła słynnej wystawie „Warszawa oskarża” pokazywanej w Muzeum Narodowym w Warszawie. Za wystawione prace artystka otrzymała nagrodę przyznawaną przez Biuro Odbudowy Stolicy.
Źródło: Źródło: Barbara Gawryluk „Ilustratorki, Ilustratorzy. Motylki z okładki i smoki bez wąsów”. Wydawnictwo Marginesy, Warszawa 2019; Wikipedia
Jako ilustratorka współpracowała m.in. z wydawnictwami „Nasza Księgarnia”, „Czytelnik” oraz „Książka i Wiedza”. Ilustrowała książki dla dzieci, projektowała okładki i obwoluty, była jedną z głównych graficzek „Płomyka” pisma dla młodzieży wydawanego przez Naszą Księgarnię.
Charakterystyczne, oszczędne, realistyczne, często czarno-białe ilustracje Leonii Janeckiej trafiały do książek dla nieco starszych czytelników. Często były to lektury szkolne, gdzie -jak uważała ilustratorka – najważniejszy jest tekst. Nie chciała aby jej praca zdominowała stronę literacką książki. Te oszczędne czarno-białe rysunki to znak rozpoznawczy ilustratorki.
Do jej najbardziej znanych realizacji należy oprawa ilustracyjna następujących książek:
- Edmondo De Amicis „Serce”, „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1956
- Maria Dąbrowska „Czyste serca”, „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1957
- Janusz Korczak „Sława”, „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1958
- Ferenc Molnár „Chłopcy z Placu Broni”, „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1964
- Anna Kamieńska „Świat ciągle się zmienia”, „Czytelnik”, Warszawa 1974
- Wanda Żółkiewska „Sekretów Amelki”, „Nasza Księgarnia” 1967
To Leonii Janeckiej zawdzięczamy charakterystyczną zieloną okładkę z biegnącymi chłopcami (Nasza Księgarnia, 1961). Ale wcześniej były trzy inne wydania również z jej ilustracjami i inną okładką” – pisze Barbara Gawryluk.
Leonia Janecka specjalizowała się w książkach dla młodzieży, chociaż jest też wśród jej prac kilka książek dla dzieci. Przez całe życie zajmowała się grafiką książkową, ale nie porzuciła malarstwa sztalugowego. Ta malarskość przejawia się też w jej ilustracjach książkowych. „Poetyckie, pokryte lekką mgiełką, nastrojowe i delikatne ilustracje już na zawsze związały serce polskiego czytelnika z „Sercem” Amicisa w przekładzie Marii Konopnickiej.
Oryginały ilustracji do „Serca” przechowywane są w zbiorach archiwalnych Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu. Trafiły tam w latach siedemdziesiątych, muzeum nabyło je bezpośrednio od artystki.
Leonia Janecka jest też ilustratorką dwóch książek o Ani Shirley autorstwa Lucy Maud Montgomery. Są to dwa tomy przetłumaczone przez Aleksandrę Kowalak-Bojarczuk „Ania z szumiących topoli” i „Ania ze złotego brzegu”. Zostały wydane przez Naszą Księgarnię w latach 1970-1990, z różnymi ilustracjami na okładkach.
Źródło/więcej informacji: Źródło: Barbara Gawryluk „Ilustratorki, Ilustratorzy. Motylki z okładki i smoki bez wąsów”. Wydawnictwo Marginesy, Warszawa 2019; https://nakanapie.pl/autorzy/leonia-janecka