Polska Szkoła Ilustracji  to określenie grupy wybitnych, polskich ilustratorów głównie książek dla dzieci tworzących w latach 1950-1980.

Lata te określa się jako najlepszy okres polskiej ilustracji książkowej. Wówczas ilustracja osiągnęła bardzo wysoki poziom artystyczny, stając się polską specjalnością (głównie w obszarze ilustracji dla dzieci). Jej twórcy byli  wielokrotnie doceniani i nagradzani, a ich prace prezentowano na światowych wystawach. Doceniono ich dużą swobodę artystyczną, różnorodność, barwność, indywidualizm artystów, poczucie humoru, bogatą formę oraz nowatorskie podejście do ilustrowania książek.

Do grona tych  ilustratorów należeli m.in.:

Maria Orłowska-Gabryś, Zdzisław Witwicki, Janusz Grabiański, Józef Wilkoń, Elżbieta Murawska, Olga Siemaszko, Jan Marcin Szancer, Bohdan Butenko, Hanna Czajkowska, Teresa Wibik, Jerzy Srokowski, Zbigniew Rychlicki, Janusz Stanny, Elżbieta Murawska, Elżbieta Gaudasińska, Bożena Truchanowska, Janusz Grabiański, Krystyna Witkowska, Anna Kołakowska, Andrzej Strumiłło, Bożena i Wiesław Majchrzakowie, Mieczysław Piotrowski, Andrzej Heidrich.

Polska Szkoła Ilustracji powstała w bardzo specyficznych warunkach społeczno-polityczno-gospodarczych. Po II Wojnie Światowej kraj trzeba było odbudować, wszystkiego brakowało w tym książek, biblioteki były puste. Odnotowywano spory wyż demograficzny, trzeba było zorganizować system edukacji i zapewnić masowemu odbiorcy dostęp do literatury. Kwestia książek dziecięcych stała się tematem tematem pierwszoplanowym. Duży wpływ na ukształtowanie się rynku książek dla dzieci miała sytuacja społeczno-polityczna po 1956 roku w Polsce. Pojawiły się nowe możliwości dla ówczesnych twórców, został określony profil działań wydawniczych i scentralizowano ruch wydawniczy. Zaczęto realizować bogate plany druku książek dla dzieci.

Zmienił się rynek wydawniczy. Tradycyjny model rynkowy jest stopniowo zastępowany modelem scentralizowanym. W latach 1945–1947 było 264 zawodowych wydawców. W 1950 roku działało 14 wydawnictw państwowych (w tym trzy spółdzielcze). Wydawnictwo Nasza Księgarnia dostało książkę dziecięcą. Było do tego przygotowane, bo wcześniej publikowało książki o charakterze edukacyjnym.

Dla wydawnictwa „Nasza Księgarnia” pracowali niemal wszyscy ilustratorzy z Polskiej Szkoły Ilustracji. Dodatkowo ilustrowali też popularne wówczas czasopisma dla dzieci: „Miś”, „Świerszczyk”,  „Płomyczek”, „Płomyczek”.

Ilustratorzy z Polskiej Szkoły Ilustracji tworzyli też znaczki, plakaty, reklamy, karty, ilustracje do innych książek oraz  kartki świąteczne – małe dzieła sztuki.

Pod koniec lat 50. XX w. „Ruch” rozwinął sieć kiosków i wprowadził do sprzedaży pocztówki. Jednak najpowszechniej odbieraną przez publiczność dziedziną były pocztówki specjalnie projektowane na święta przez znakomitych grafików.  Każdego roku z okazji Świąt Bożego Narodzenia i Nowego Roku „Ruch” wypuszczał kilkadziesiąt nowych serii, a trzeba wiedzieć, że seria posiadała 9 kart, a te z kolei sprzedawały się w nakładzie około od 5 do 30 tysięcy egzemplarzy.

Sukcesy

  1. Pierwsze sukcesy polskich ilustratorów odnotowano w 1959 roku, kiedy artyści z III Międzynarodowej Wystawy Sztuki Edytorskiej w Lipsku przywieźli 12 medali, w tym dwa złote – dla Józefa Wilkonia i Olgi Siemaszko.
  2. W 1960 roku 10 złotych medali indywidualnych na XII Triennale Sztuki Użytkowej w Mediolanie.  
  3. W 1963 roku Polska reprezentacja artystów-plastyków nagrodzona została złotym medalem za najlepszy zbiór ilustracji książkowej, podczas szóstej edycji Biennale Sztuki w São Paulo.
  4. Od 1965 roku, brali aktywny udział w Międzynarodowej Wystawie Ilustracji Książkowej, która towarzyszyła Targom Książki w Bolonii.
  5. Od 1967 roku uczestniczyli w Biennale Ilustracji Książkowej dla Dzieci – BIB (Bienále Ilustrácií Bratislava), które odbywały się w Bratysławie gdzie dzięki swojej wyjątkowości, byli znani i doceniani.
  6. Od połowy lat 60. polscy graficy uczestniczyli w międzynarodowym konkursie „Najpiękniejsze Książki Świata” we Frankfurcie nad Menem.
  7. Ponadto od połowy lat 60. organizacja UNESCO wskazywała Polskę jako wzorowe miejsce do rozwoju sztuki, zwłaszcza tej przeznaczonej dla najmłodszych odbiorców.
  8. 1967 rok przyniósł kolejny sukces – nagrody za grafikę książkową, rodzimej ilustracji, podczas VIII Biennale w Brazylii. Od 1967 roku Polska reprezentacja ilustratorów była aktywna na Międzynarodowej Wystawie Grafiki Książkowej w Moskwie, która połączona była z konkursem „Najpiękniejsze Książki”. Uhonorowani podczas tego wydarzenia zostali: Bohdan Butenko, Zbigniew Rychlicki, Janusz Stanny, Andrzej Strumiłło, Józef Wilkoń. W tym samym czasie książki Naszej Księgarni zostały określone przez Biuro Wychowania UNESCO w Genewie jako wzór z którego powinny czerpać kraje członkowskie ONZ.

W 1971 roku polscy artyści czynnie uczestniczyli w światowych konkursach, zdobywając nagrody. Były to między innymi: Grand Prix dla Andrzeja Strumiłło, „Złote Jabłka” zdobyli: Marian Murawski – dwukrotnie (wraz z żoną Elżbietą Murawską), Janusz Stanny i Teresa Wilbik. Nagrodę „Złotych Plakatów” przyznano Zbigniewowi Rychlickiemu oraz Januszowi Stannemu, Józefowi Wilkoniowi, Krystynie Witkowskiej i Zdzisławowi Witwickiemu.

Po trzech dekadach światowych sukcesów, na przełomie lat 80. i 90. nastąpił zastój w rozwoju tej dziedziny sztuki. Jednym z powodów, podobnie jak w przypadku narodzin Polskiej Szkoły Ilustracji, były transformacje polityczno-społeczne. W 1981 roku potrzeba książki dziecięcej musiała zostać przesunięta na dalszy plan, zaczął być ograniczany papier, książka właściwie zniknęła. Ze względu na osłabienie mecenatu kulturalnego państwa oraz swoistą „klęskę” wydawniczo-technologiczną, wielu twórców zwróciło się ku sztuce nieużytkowej. Ostatnim aspektem, który mógł przyczynić się do kryzysu w polskiej grafice książkowej były wpływy amerykańskie, cieszące się wówczas ogromnym powodzeniem.